Wat is balsemen? Kom hier alles te weten over thanatopraxie in 2023

Balsemen is een proces waar onder de maatschappij veel onduidelijkheid over bestaat. Veel mensen hebben er uiteenlopende vragen over. Het schijnt zelfs verboden te zijn in Nederland. Wat is balsemen nu eigenlijk precies? Als we naar de balsemen betekenis kijken betekent het: balsemen na overlijden zorgt er voor dat het ontbindingsproces vertraagt of verhindert middels een conserveringsmiddel.

Het conserveringsmiddel in de vorm van vloeistof wordt ingediend middels het bloedvatenstelsel van de overledene. Dit middel zorgt er voor dat alle eiwitten binnen het lichaam worden gefixeerd. Dit leidt vervolgens weer tot een vertraging van de ontbinding van het lichaam. Een lichaam balsemen na overlijden wordt ook nog wel eens thanatopraxie genoemd.

Hoe werkt het conserveringsmiddel?

Een lichaam balsemen moet altijd met een conserveringsmiddel. Hierdoor blijf de lichamelijk staat enigszins voor zo goed als intact. Het balsemen van een lichaam met dit conserveringsmiddel is mogelijk voor de langere en korte termijn. Dit is afhankelijk van de concentratie van kleurstof in het middel.

Het type en concentratie conserveringsmiddel

Balsemen wordt vaak gedaan wanneer de overledene een witter gezicht heeft dan normaal. Naast de kleur in het lichaam bepaalt het type en concentratie conserveringsmiddel ook voor hoelang de overledene geconserveerd kan worden.

Er bestaat nog wel eens onduidelijkheid over de werkwijze welke wordt gehanteerd bij het balsemen van een lichaam. Dit heeft te maken met de oude Egyptische tijd. In Egypte ging het balsemen van een lichaam gepaard met het verwijderen van alle organen. Vandaag de dag is dit niet meer nodig. Een groot voordeel van het lichaam balsemen is dat er geen koeling aanwezig hoeft te zijn bij de opbaring.

Waarom is balsemen verboden en alleen bij uitzondering mogelijk?

Balsemen na overlijden is in de standaardsituatie niet toegestaan en dus verboden. Hier bestaat veel onduidelijkheid over. Dit heeft ook te maken met dat het lichaam balsemen na overlijden in sommige gevallen met uitzondering wordt toegestaan. Maar waarom is balsemen verboden?

Uitzonderingen voor het balsemen van een lichaam

Het balsemen van een lichaam dat afkomstig is uit het koninklijk huis, overledenen die moeten worden vervoerd naar het buitenland en overledenen die hun lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap hebben te maken met de uitzondering.

Ook heeft de minister van Volksgezondheid de bevoegdheid om toestemming te verlenen aan een persoon of nabestaanden die een lichaam willen conserveren middels deze manier. Het is in de praktijk, vooral vroeger, nog wel eens gebeurd dat de minister toestemming had verleend aan belangrijke geestelijken. Een bekend voorbeeld is de bisschop van de Syrische Orthodoxe kerk.

Echter bestaat er veel onduidelijkheid over wat er nu precies verboden is of niet. Dit heeft te maken met twee verschillende begrippen die veel op elkaar lijken. Namelijk het begrip balsemen en thanatopraxie. Echter heeft het wel twee verschillende betekenissen. Thanatopraxie wordt ook wel de lichte balseming genoemd. Thanatopraxie is in tegenstelling tot het balsemen van een lichaam wel altijd toegestaan.

Lichaam balsemen en thanatopraxie, wat is het verschil?

Omdat er veel onduidelijkheid bestaat over balsemen na overlijden en thanatopraxie hebben we ervoor gekozen om de verschillen aan je te verduidelijken. Wanneer we het hebben over het balsemen overledene spreken we over een conservering voor de lange termijn.

Thanatopraxie wordt niet voor niets een lichte balseming genoemd. Je zult met dit proces de ontbindingsverschijnselen met maximaal 10 dagen uitstellen.

Het grootste verschil tussen deze twee manieren van het conserveren van overlevenden is de concentratie van de vloeistof. Voor de rest is de manier van inbrengen precies hetzelfde.

Verschil in concentratie

Een lichaam balsemen gebeurt met een lagere concentratie aan formaline. Hoe hoger deze concentratie, hoe langer de ontbindingsverschijnselen worden uitgesteld. Wanneer thanatopraxie wordt toegediend aan een overledene wordt er gebruik gemaakt van een conserveringsmiddel met een maximaal percentage van formaline. In de meeste gevallen wordt een percentage van 0,5% formaline gehanteerd.

Naast formaline bestaat het conserveringsmiddel uit kleurstof, tal van mineralen en zouten. De lichaamscellen worden voor maximaal 10 dagen in staat gehouden.

Veel deskundigen vinden het verbod op het lijk balsemen onzin. Zij zijn van mening dat beide werkwijzen geen verschil vertonen en als het ware gewoon hetzelfde zijn. Het grootste verschil is dan ook de concentratie van het middel formaline.

Lichaam balsemen na overlijden, hoe werkt het?

Hoe gaat het balsemen na overlijden precies in zijn werking? Veel mensen vragen het zich af. Zoals we hierboven hebben verteld is de werkwijze van het balsemen lichaam en thanatopraxie identiek. Het grootste verschil is dat de concentratie in het conserveringsmiddel anders is. We zullen hieronder het proces van het balsemen na overlijden met je bespreken.

Stap 1: balsemen overledene

Een lijk balsemen begint ten allen tijde met het wassen en ontkleding van de persoon. Een deskundige die de lichaam balsemen na overlijden op zich neemt bepaalt de verhouding van stoffen in het conserveringsmiddel. Er wordt met name goed gekeken naar de huidskleur van dat moment. Hoe witter de huid, hoe hoger de concentratie aan kleurstof.

Met name de overledene welke zijn overleden door nier of leverziektes krijgen door het niet goed functioneren een geelkleurige huid. Nabestaanden vinden dit vaak geen aangenaam gezicht en maken de keuze voor thanatopraxie. Hierdoor is de overledene maximaal 10 dagen geconserveerd en wordt het ontbindingsproces uitgesteld.

Stap 2: lichaam balsemen na overlijden en de vloeistof toebrengen

Wanneer het lichaam gereinigd en ontkleed is moet het conserveringsmiddel worden toegebracht. Zoals we je hebben verteld wordt het middel geïnjecteerd in het bloedvatenstelsel van de overledene. Om hierbij te komen wordt er doorgaans een incisie gemaakt aan de rechterkant van de hals.

Vaak iets boven het sleutelbeen. Het is de bedoeling dat de halsslagader en halsader gevonden worden. Vervolgens worden ze gefixeerd met hechtdraad, open gesneden en van buisjes voorzien.

Stap 3: balsemen overledene en bloed afvoeren

Wanneer vorige processen zijn uitgevoerd zal eerst het lichaam worden gebalsemd om vervolgens het hoofd te voorzien van het conserveringsmiddel.

De halsslagader van de overledene dient als een bloedafvoer welke wordt vervangen voor de injectievloeistof. Dit gebeurt middels een drainageslang. De conserveringsmiddelen worden onder druk van een kleine pomp toegebracht in het bloedvatenstelsel.

De hoeveelheid injectievloeistof die de overledene krijgt toegediend is persoonsafhankelijk. Een eenduidige hoeveelheid kunnen we je dan ook niet geven. In de meeste gevallen laat thanatopraxie zich kenmerken door een hoeveelheid van 7 liter. Een andere naam voor het conserveringsmiddel is arterievloeistof.

Er zijn in de praktijk verschillende soorten vloeistoffen waar uit gekozen kan worden. Ieder soort heeft een verschillende concentratie en samenstelling. Formaldehyde en methanol zijn altijd aanwezig in het conserveringsmiddel.

Stap 4: het masseren van de overledene

Wanneer de arterievloeistof wordt ingediend zullen de ledematen worden gemasseerd. Dit zorgt voor een goede circulatie van het conserveringsvloeistof. Ook leidt het masseren van de ledematen op een natuurlijkere kleur van de huid.

De kleurstof in het conserveringsmiddel in combinatie met het masseren leidt tot een minder witte/grijze kleur van de huid. Echter zul je wel rekening houden met het feit dat sommige plekken altijd zichtbaar blijven. Blauwe plekken, spataders of wijnvlekken blijven altijd zichtbaar. Een lichaam balsemen kan dit niet maskeren.

Stap 5: de behandeling van de organen

Wanneer de conserveringsvloeistof is toegebracht in het lichaam zullen ook de organen moeten worden geïnjecteerd met een vloeistof. Middels een kleine incisie in de onderbuik worden de organen bereikt. Met een ’trocar’ worden alle organen in de borstkast en buik leeggezogen. Hiermee wordt al het bloed en vocht weg gezogen.

Om het ontbindingsproces te vertragen moet er voor worden gezorgd dat de ophoping van bacterierijk vocht in de organen moet worden voorkomen. De organen ondervinden een soortgelijk proces als het bloedvatenstelsel van de overledene. Een geconcentreerde vloeistof bestaand uit formaldehyde wordt in de organen gespoten. Hiermee worden bacteriën voorkomen. Dit alles zal gebeuren met het medische apparaat genaamd de ’trocar’. Het is een holle brede naald.

Stap 6: het schoonmaken en hechten

Wanneer het conserveringsmiddel in de bloedbanen en organen terecht is gekomen kunnen alle incisies worden schoongemaakt. Vervolgens wordt het gehecht en is het nog maar lastig om ze terug te vinden op het lichaam. Desalniettemin kunnen de overledene net als bij een normale begrafenis of crematie kunnen worden opgebaard.